Fornuftig/rett mat på tur

Å vere ute på tur i naturen kan vere fysisk krevjande i forhold til ein dag på skulen. Energibehovet på på ein tur er stort og ein et meir mat ein vanlig. Når du er på tur er det viktig å tenkje på kva du drikk og et. Maten har mykje å sei for helse, trivsel, fysiske prestasjonar og kroppselg velvære. Ein må både tenkje på at det er nok mat og drikke med på turen og at det skal vere rett rett og fornuftig mat.
 Nok mat
På turar treng kroppen tilførsel av drivstoff. Dess meir energikrevjande arbeid vi driv dess meir stig energibehovet. Dette behovet dekkjer vi med å forbrenne karohydrat, protein, feitt, vatn og mineral som er i den maten vi et, som blir omgjorde til energi som musklane kan bruke. Behovet for energi varierar frå person til person avhengig av ulike faktorar. Behovet for energi kan uttrykkjast i kcal eller kJ. 1 kcal er det same som 4,2 kJ. På ein vanleg kvardag treng dei fleste ikkje meir enn ca. 2000 kcal for å vere i balanse, medan på tur treng dei fleste 3000-5000 kcal.
Nok væske
Noko anna me trng mykje av er væske. Vi gir frå oss eindel væske i form av ulike typar fordamping frå huda. I tillegg gjennom pusten. Når me er på tur er me aktive, då forsvinn eindel væske som sveitte. Me må drikke mykje og me må forsette å drikke når me ikkje er meir tørste. På lengre turar bør ein drikke to liter væske i døgnet. Vi burde og tenkje på å drikke noko som ikkje er vassdrivande, for eksempel: Urtete, kakao, frukttebuljong og fruktsupper. Te og kaffi er dumt å drikke, det gjer at me mistar meir veske pga hyppig urinæring. 
Rett mat
På kvardagar bør inntaket av mat innehalde ca. 55% karohydrat, 30% feitt og 15% protein. På tur burde me auke inntaket av karohydrat. Kor har me tærar på glykogenlagra i kroppen er avhengig av kor intenst arbeidet er og kor lenge det varer. På ein turdag med høgt og vedvarande aktivitetsnivå blir glykogenlagra etter kvart tømde. Me blir tomme, trøytte og slappe. Dette går  utover korleis kroppen fungerar. Dersom det er mogeleg burde me setje ned tempoet på tur for å halde energiforbruket mest på feitt. (Vi har kanskje gått litt fort i starten på turane våre.) Det er viktig å ete og drikke i småpausar og det største måltidet bør vere på kvelden før ein skal sove. Dei første 15 minutta etter me har arbeidd, har kroppen størst evne til å fylle glykogendepota. Så kjem vi fram til ferdig leir og ikkje skal vere aktive, kan vi sikre god fylling av depota om me et simple karbohydrat. Kjem me derimot fram og må grave snøhole som me skal gjer på neste tur, er det viktig at eg fyller opp lagra med simple karbohydrat og komplekse for å ha noko å gå på. Til moderat fysisk arbeid er feitt ei viktig energikjelde, men dess meir krevjande arbeidet blir, dess meir tek vi av glykogenlagra, og med svært hardt muskelarbeid dekkjer vi energiforbruket med nesten berre med glykogen. Dette vil sei at me må vere varsame med tempoet på lange turar, det er noko klassen vår kanskje burde tenkje på. Spessielt på den første turen gjekk det veldig fort når me skulle til Fjæelandssete. Held vi for høgt tempo på turen, opplever vi etter kvart at glykogenlagra tømmer seg og me blir slappe. Som sagt burde me ete den proteinrike maten seint på kvelden for å utnytte han best mogeleg. Dette sikrar restitusjonsfasen der søvnen høyrar med, betre opptak og betre utnytting av proteina i kosten. Ofte er me på tur i kalde omgivnadar, og då er varm mat ein viktig føresetnad for å halde varmen og ha det bra. 
Praktisk mat
Avhengig av kva type tur vi skal på, lengda på turen og årstida. Skal me padle eller segle treng me ikkje tenkje på vekta. Skal me på fottur i fjellet bør me tenkje på lite vekt og lite volum. Årstida spelar også ei rolle. I frostvær må ein tenkje på at maten ikkje skal fryse. I varmen må ein tenkje på at maten skal halde seg. Sjølv om det kan vere fristande å ta med seg posemat på tur, er ikkje det alltid det beste alternativet. Vi set ulike krav til mat på ulike turar. Maten til turen i vinterfjellet stiller dei høgste krava til oss. Maten skal gi varme, må ikkje fryse, vere lett, fylle lite og gi mykje energi. Alle desse faktorane må me tenkje på når me planlegg neste tur.
 Frukost
Til frukost kan det lønne seg å ete havregraut eller liknande. Det kan også vere godt å lage ei frukostblanding heime der ein blandar gryn, mysli, rosiner osv. På den første turen lagde gruppa mi pannekaker og bacon, vi fekk ikkje til å steike pannakakene og me vart ganske kvalme. På den andre turen lagde me eggerøre og bacon, dette var ein god og proteinrik frukost som varte heile dagen.
Lunsj
Vanleg brødmat er ein sikker vinnar for meg. Ein kan og kominere "rett i koppen" posar med lefser eller knekkebrød. På vinter på ein passe på at maten ikkje frys.
Middag
Viktigaste måltidet. Maten må vere varm uansett sessong. Eg har ete den same middagen på begge turane eg har vore på. No skal eg fortelje oppskrifta på den middagen, eg tykkjer at den middagen har fungert bra.
Oppskrifter
Marinert kylling i lefse

Kva treng du?

- Marinert kyllingfile oppskjært i bitar (Dette gjer du heime på ovn)

- Oppskjærte grønnsaker: Raudlauk, paprika (Her kan du ta dei gønnsakene du likar)
- Lyse eller grove lefser- Salsa (Kan lett lage ein salsa heime med hjelp av tomat kvitlauk)
- Andre ting du kan ha i lefsa di
Korleis?
Varm alt opp på bål eller stormkjøkken. Dette er god, enkel og varm mat som smakar godt før ein skal sove. 
Arabiske netter
Dette er eit sundt, godt, varmt og ikkje minst varmt alternativ.
 Kva treng du?
-Poteter
-Løk
-Gulrøtter
-Noko kjøt
-Vatn
-Salt,pepar
-Smør
-Aliminumsfolie
Korleis?

Legg aluminiumsfolie dobbelt og smør godt. Skjær grønnsakene i små bitar og legg det i folien. Hell litt vatten over det og tilsett krydder. Pakk alt godt saman og legg det ned i glørne. Nar vatnet har dampa bort, legger du nokre smørklattar mellom kjøttet og grønnsakene. Etter 10-15 miin har retten kokt ferdig. Du kan variere med ulike grønnsaker. Det er meir miljøvennleg med aluminiumsfolie enn bålkjele.

Klakk til Halsavatnet/Nuken

HALSAVATNET/NUKEN 16.10.14-17.10.14

Den første dagen gjekk vi til Halsavatnet, den andre dagen gjekk vi til Nuken-Hyllsete-Aaberge-Kvåle. Torsdag ettermiddag gjekk vi frå Åsen til Vatnasete, gruppa mi leda vegen og fant teltplass. Det gjekk fint å gå den første dagen, det var ikkje så langt. Vi brukte litt lang tid på å finne teltlplass fordi vi var usikre på kva vi skulle prioritere. Skulle vi ha vatn eller ly? Vi måtte dessutan finne eit område der det var flatt og ikkje myr. Gruppa mi fant til slutt eit område der det var flatt, ikkje noko ly og det vi prioriterte til slutt var ly. Vi fant ein teltplass utan noko vind (sørvest for Halsavatnet), det var lurt sidan vinden var ganske kjølig. Vinden var kald, det var derfor lurt at vi fant ein plass der det var ly. Når vi kom fram var vi veldig effektive: Gruppa mi organiserte seg, vi vart fort ferdige med å sette opp teltet og lage middag. I mens vi gjorde dette var plustelig bålet ferdig (pagode bål). Det var deilig å sette seg med bålet når vi var ferdige med den gode middagen vi laga. Etter hyggelig bålkos la vi oss i teltet, alle i teltet låg og prata ganske lenge. Det var koselig. Det gjekk veldig fint å sove natt til fredag, eg sov godt i vintersoveposen min. Når vi vakna dagen etterpå var det "vinter". Det var kvitt i ytterteltet og vatnet var fryst. Vi laga frukost, pakka ned teltet og andre ting og var klare ein halvtime før vi skulle. Dette var mykje bedre enn forgje gong. Vi begynte å gå klokka 10.30 på fredag, då var det ei anna gruppe som leda oss. Vi gjekk til Nuken først, så gjekk vi til Hyllsete og hadde lunsj der. Så gjekk vi til Aaberge-Kvåle. Vi vaska stormkjøkken og hang opp telta. Så var det helg.

Turplanlegging

Dette planla vi på skulen før vi reiste:

Mål:

-Tenne opp bål
-Pakka ned leiren meir effektivt enn forje gong

-Bevege oss i haustfjellet:
Gruppa som skal lede må gå i front. Viktig at me held oss samla, og går i eit jamt tempo som alle kan følgja.

Reiserute plan A:

TORSDAG
1600 -Oppmøte
1700 -Gå frå Åsen
1800 -Framme
1900 -Leir klar, middag i gang 
FREDAG
0900 -Stå opp
1030 -Avreise
1115 -Nuken, mat
1200 -Avreise Nuken
1330 -Skulen
1400 -Utstyr klar, god helg!

Reiserute plan B:

Gå tilbake til Åsen og nytte bil plassert der.

Kriseplan:

-Ringa nødnummer

-AMK

-Bruke plan B om nødvendig

Navigasjonsansvar:

 Åsen->Halsavatnet: Gruppe 1

Finne leirplass: Gruppe 1

Halsavatnet->Nuken: Gruppe 5
Nuken->Hyllsete: Gruppe 4
Hyllsete-> Kvåle= Gruppe 3

Utstyrsliste:

PERSONLEG UTSTYR:
• Sovepose
• Liggeunderlag
• Ull: stilongs, sokka, trøye
• Varm gensar/ jakke 
• vind og vasstett jakke
• Fjellbukse/ thights
• Goe sko - fjellsko
• God sekk
• Toalettsaker
• Hue/votta
• Bestikk og tallerken
• Drikkeflaske
• Dopapir + fyrstikker
• Kniv
• Hovudløkt
• Førstehjelpsutstyr
• Individuell niste

FELLESUTSRYR:
• Telt
• Stormkjøkken
• Rødsprit

EKSTRA:
• Kortstokk
• Termos/termokopp

Alt dette brukte vi to skuletimar på å planleggje. Heile klassen diskuterte og kom fram til desse punkta eg har skreve over. No skal vi sjå på om vi klarte å følgje det vi planla: 

Slik vart det:

Mål: 

-Vi fekk til å tenne opp eit bål. Eller den gruppa som hadde gløymd stormkjøkken lagde mål i mens vi laga middag. Dette gjekk veldig fort og vi hadde stor glede av bålet.

-Leiren vart pakka ned veldig fort, vi var ferdige lenge før vi skulle

-Vi holdt oss samla, gruppa som skulle gjekk først og vi hadde eit bra tempo

Reiserute plan A:

Alle som skulle vere med møtte opp klokka 16.00, til avtalt tid. Vi var klare til å gå frå Åsen 17.00. Gruppa mi leda, det gjekk veldig fint. Eg trur vi gjekk i eit tempo som passa heile klassen. I mens vi gjekk samla vi ved til bålet. Vi var framme cirka klokka 18.00 og 19.00 var teltet oppe og middagen klar. Vi laga veldig god middag, alle på gruppa vart mette og gode. Vi hadde tacolefser, kyllingfile gratinert i fajitakrydder med raudlauk og paprika og rømme, salsa og salat til. Dette var ein mettande og god middag. Vi holdt planen vi laga svært godt. Vi la oss i 23.00 tida. Eg la meg med tjukke sokkar, ull oppe og nede og hue. Eg låg i vintersoveposen min og eg fraus ikkje heile natta. Vi låg og prata ganske lenge før vi sovna, men det var berre koselig. Vi vakna ganske tidleg dagen etterpå, klokka 09.00(då me egentlig skulle stå opp) var me allerede ute av teltet. Vi var klare til å gå ein halvtime før vi skulle reise. Veldig pliktoppfyllande gjeng. Vi var på Nuken til planlagt tid, men vi valgte å ikkje ete lunsj der: Fordi vi var mette og fordi det var ganske kladt der. Klokka 14.00 var utstyret klart og vi kunne sei god helg. Vi kunne ikkje planlagt dette betre. APPLAUS

Navigasjonsansvar:

Dette gjekk veldig fint på alle mulige måtar:

-Dei som skulle lede gjekk fremst

-Dei som leda hadde eit perfekt tempo

-Gruppa var samla heile tida

-Dei som skulle lede fant gode løysningar ved hjelp av kart og kompass

(Dei som ikkje kunne om kart og kompass før denne turen lærte det vertfall no, kartet og kompasset er ein av dei viktigaste hjelpemidla på turane våre)

Utstyrliste:

Eg hadde med alt på utsyrlista, eg fekk bruk for alt eg hadde med og eg hadde ikkje bruk for noko anna. Veldig bra jobb av dei som laga utstyrlista. Eg hadde plass til alt og eg fekk bruk for det som var med i sekken min.

Dei tre viktigaste tinga på utstyrslista for meg var: hovudlykt, ull og vintersoveposen.

Vurdering av planlegginsfasen:

Eg synst at vi planla alt perfekt i minste detalj. Eg kjem ikkje på noko gruppa kunne gjort anleis når vi planla turen. VI fulgte tidsskjemaet til punkt og prikke. Eg hadde med meg akuratt det eg trengte av mat, kleder og anna utstyr. Dette kunne gruppa vår gjort betre: Før vi la oss på kvelden låg det att noko mat og fellesutstyr utafor teltet vårt som Kristina måtte ta seg av. Dette var ikkje bra, på neste tur skal vi gjere noko med dette. Det skal aldri skje igjen. Folk meinte kanskje at vi brukte litt lang tid på å finne leirplass, men vi gjorde ei god vurdering og fant ein bra plass til slutt. Eg er fornøgd med prosessen vi hadde der. 

Tre ting eg gjorde bra

- Eg sov berre med ull og tetta endane mine, eg fraus ikkje heile natta. På forgje tur kledde eg på meg altfor mykje, dette resulterte i at eg fraus i soveposen. Ein god erfaring.

- Gode kjøp: Eg innvisterte i nye sko og nytt liggeunderlag. Skoa var superlette og gode. Mykje betre enn dei eg hadde på forgje tur. Liggeunderlaget eg kjøpte isolerte mykje betre enn det eg hadde forgje gang. 

-Eg hadde med meg kart heimefrå. Det var kjekt å føle eit eigeansvar, då vart det mykje kjekkare å drive på med kartet.

Tre ting som kunne vore betre

-Vi skulla rydda utafor teltet før vi la oss

-Eg kunne innvolvert meg i bållaginga

-Hatt med eige kompass

Dette er vegen vi gjekk, eg leda den raude delen.

Kompassbilde med Stine, min gruppekamerat. Begge to synst at kompass er spennande!

NYDELIG

Meg og Marte.

Meg, Vegard og Sander.

Middagen.

Eg laga middag.

Bålkos med klassen var supert.

Teltet vårt, det gjekk fort opp og ned.

Eggerøre "dagen derpå".

Selfie i telet, gruppe 1.

Meg, Stine og Sanna.

Bacon "dagen derpå".

Båldag

Hei! Måndag 29.09.14 var vi på Rutlindslid for å lage eit bål i friluftslivtimane og i maten. Vi lærde mykje nytt om bål og bålbrenning. Eg trudde me skulle lage bål sjølv, men når me kom opp hadde to studentar laga ferdig bålet til oss. Dei lagde og ein modell av eit anna bål, Vinterbålet: Dette bålet skal vere tett pakka viss det skal vare lenge. Slik er vinterbålet oppbygd:

VINTERBÅL:

Tenn frå toppen

Bjørkenever

Tørt granris

Spon flisa av tørr ved

Nøreved: tynne, tørre kvistar og tørr flis

Tynn og tørr ved

Tjukke, rå stokkar

Oppgåva mi var å samle never. Eg sleit litt, heilt til Kristina ga meg ein kniv. Då fekk eg samla ganske mykje never. Eg trur Kristina tok med seg det vi fant heim, det kan me bruke når me skal på tur til Nuken. Det er ikkje alltid tennbart matriale tilgjengelig. Då er det ofte lurt å ha med seg noko heimefrå. 

No skal eg fortelje litt om båltypen eg kjenner best: PYRAMIDEBÅL:

Byggjer bålet opp innafrå med lettanennelige delar som never, bark og treflisar. Så byggjer ein vidare utover, større og større. Dette bålet egnar seg best som "kosebål".

Dette er ei oversikt over kva som brenn best.

Dette er eit vnterbål.

Klakk til Fjærlandsete

Hei!
No skal eg fortelje om turen friluftsliv-klassen hadde til Fjærlandsete den 15.09.14 til 16.09.14. Den første dagen gjekk me frå Mannsverk til Fjærlandsete, der skulle me sove i telt frå måndag til tysdag. Me køyrde frå Ingafossen 08.55, me begynte å gå i 10.00-tida. Me gjekk først til Furusete, der hadde me ein lang lunsj. Etter ein time på Furusete forsatte klassen (i eit høgt tempo) mot Fjærlandsete. 

Dette er jenter som har full kontroll på å finne kompasskurs, dette er noko eg lærde under turen. Vi fekk fleire oppgåver som omhandla kompass, dette er noko samtlege i klassen har full kontroll på no. 

Spente og blide jenter på bussen. Klare for avreise til solrike Øvstedalen. Dette var ein tur som virekelig levde opp til forventingane. 

Me sit og igjen med mykje kunnskap om kart, me brukte kartet aktivt under heile turen. Alle i klassen har planar om å invistere i sitt eige kart. Me merka at det var veldig nyttig å ha med seg, vertfall no som me har eindel kunnskap om kart. KART ER KJEKT!

Vi var delt inn i fem grupper, eg var på gruppe med Rebekka, Daniel og Kjersti: 

Kvar gruppe fekk forskjellige oppgåver. Vi skulle først og fremst finne teltplass til klassen. Vi ville prøve å fylle så mange krav som mogeleg når me valde teltplass. Derfor brukte me litt tid når me skulle finne den "perfekte" teltplassen. Vi ville finne ein plass med desse krava: Det måtte vere tørt, nokså flatt underlag, drikkevatten i nærleiken og i litt ly for vind. Klassen ville og ha ein plass nærme vattenet, derfor valde me teltplass atmed Olavsøya: Vi budde der det er eit raudt kryss.

Vi skulle og finne første del av ruta på dag to: Då gjekk me først innom bekken for å fylle på drikkefalskene våre og so følgte me denne ruta:

På dag to hadde me lunsjpause på Fagereggi, me hadde og ein ganske lang pause på fine Kollsetestølen. Eg syns naturen på dag to var heilt fantastisk, me gjekk berre å prata om kot fint det var på slettene me passerte. Dette var kjekt! 

Kva kan eg gjer anleis? Eg har først og fremst planar om å skaffe meg eit nytt liggeunderlag, eg fraus og det var hardt å ligge på. På neste tur har eg også planar om å pakke mykje lettare, sekken min var kjempetung. Eg hadde kanskje med med nokre unødvendige ting. Det lønnar seg kanskje å halde eit jamnare tempo, på vegen til Fjærlandsete gjekk me veldig fort. Tempoet var kjekkare på dag to. 

Eg syns eg pakka med bra med kleder, eg hadde nok ullkle til å bytte når eg svetta og eg hadde gode turkle. Det var veldig lurt å ha med joggesko. Det var fantastisk å gå med joggesko når me var framme. Det var mange som vart kalde på natta, eg hadde pakka bra med kle. Dette skal eg forsette med. Eg lærde som sagt å finne kompasskurs og å lese eit kart mykje bedre enn eg kunne før. På neste tur blir det kjekt å ta nytte av desse kunnskapane. 

KJØLESKAPET VÅRT VART GODT BRUKT!